પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીના દેશને વૈશ્વિક ઉત્પાદન કેન્દ્ર બનાવવાના વિઝનને અનુરૂપ, ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને ફાર્માસ્યુટિકલ ક્ષેત્રોમાં સફળ પ્રવેશ બાદ ભારત સંરક્ષણ ઉદ્યોગમાં એક મુખ્ય ખેલાડી બનવાનું લક્ષ્ય રાખે છે. આ માટે, ભારત લાંબા ગાળાની, ઓછી કિંમતની લોન આપીને એવા દેશોને નિકાસ કરવાની યોજના ધરાવે છે જે તેમની સંરક્ષણ જરૂરિયાતો માટે લાંબા સમયથી રશિયા પર નિર્ભર છે.
આ વ્યૂહરચના હેઠળ, રાજ્ય માલિકીની નિકાસ-આયાત બેંક (EXIM) એવા ગ્રાહકોને લાંબા ગાળાના અને ખર્ચ-અસરકારક ધિરાણ પૂરું પાડવા માટે તેની ક્ષમતામાં વધારો કરી રહી છે જેમને તેમની ક્રેડિટ જોખમ પ્રોફાઇલને કારણે પરંપરાગત ધિરાણ મેળવવામાં મુશ્કેલી પડી શકે છે. રોઇટર્સે ચાર ભારતીય અધિકારીઓને ટાંકીને અહેવાલ આપ્યો છે કે, નવી દિલ્હી એક નવા કાર્યક્રમ હેઠળ તેના વિદેશી મિશનમાં સંરક્ષણ જોડાણોની સંખ્યામાં નોંધપાત્ર વધારો કરવાની પણ યોજના ધરાવે છે, જેના હેઠળ સરકાર કેટલાક શસ્ત્રોના સોદાઓ પર સીધી વાટાઘાટો કરશે. બે અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે ભારત ખાસ કરીને એવા દેશોને નિશાન બનાવી રહ્યું છે જે લાંબા સમયથી શસ્ત્ર પુરવઠા માટે રશિયા પર નિર્ભર છે.
રોઇટર્સના અહેવાલ મુજબ, આ યોજનાઓ, જે પહેલાં જાહેર કરવામાં આવી નથી, તે ભારત સરકાર દ્વારા વિદેશી ખરીદદારોને આકર્ષવા અને ભંડોળ પૂરું પાડવાના અભૂતપૂર્વ પ્રયાસને ચિહ્નિત કરે છે, એવા સમયે જ્યારે વૈશ્વિક શસ્ત્ર સ્પર્ધા ઝડપથી વધી રહી છે અને ભૂ-રાજકીય સંબંધો ફરીથી આકાર પામી રહ્યા છે. ભારતના સંરક્ષણ અને વિદેશ મંત્રાલયો અને EXIM એ હજુ સુધી ટિપ્પણી માટેની વિનંતીઓનો જવાબ આપ્યો નથી.
ભારતીય અધિકારીઓએ ભૂતકાળમાં પરમાણુ સશસ્ત્ર પડોશીઓ ચીન અને પાકિસ્તાનનો સામનો કરવા માટે રશિયા પાસેથી સુખોઈ ફાઇટર જેટ અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ પાસેથી હોવિત્ઝર જેવા અદ્યતન શસ્ત્રો મેળવવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે. ભારતમાં લાંબા સમયથી નાના શસ્ત્રોનો ઉદ્યોગ છે, પરંતુ ખાનગી ક્ષેત્રની કંપનીઓએ તાજેતરમાં વધુ અદ્યતન દારૂગોળો અને સાધનોનું ઉત્પાદન શરૂ કર્યું છે.
ફેબ્રુઆરી 2022 માં શરૂ થયેલ રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધ આ વ્યૂહરચના માટે એક વળાંક હતો, એમ શસ્ત્રોની નિકાસ વધારવાનું કામ સંભાળતા એક ભારતીય અધિકારીએ રોઇટર્સને જણાવ્યું હતું. પશ્ચિમી દેશો યુક્રેનમાં તેમના ફાજલ શસ્ત્રાગાર મોકલી રહ્યા છે અને રશિયન ફેક્ટરીઓ તેમની લગભગ પોતાની જરૂરિયાતો પૂરી કરવા માટે પૂરતો દારૂગોળો ઉત્પન્ન કરી શકે છે તે હકીકતને કારણે, અન્ય દેશો ઐતિહાસિક રીતે વિશ્વના બે સૌથી મોટા શસ્ત્ર નિકાસકારો, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને રશિયા પર નિર્ભર છે, તેઓ વિકલ્પો શોધવા માટે પ્રેરિત થયા છે.
આ સંદર્ભમાં, ભારતીય અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે પશ્ચિમ અને રશિયા બંને પાસેથી શસ્ત્રો ટેકનોલોજી ખરીદવા અને આત્મસાત કરવામાં અનુભવી ભારતને આ નવા સમયગાળામાં વધુ માંગણીઓ મળવા લાગી છે. રશિયન રાજ્ય શસ્ત્ર નિકાસકાર રોસોબોરોનેક્સપોર્ટે અગાઉ જણાવ્યું હતું કે તે "રશિયા-મૈત્રીપૂર્ણ" તૃતીય-પક્ષ દેશોમાં સાધનોના સંયુક્ત ઉત્પાદન અને પ્રમોશન પર ભારત સાથે વાટાઘાટો કરી રહ્યું છે. ભારતની આ નવી વ્યૂહરચના વૈશ્વિક સંરક્ષણ બજારમાં મુખ્ય ખેલાડી બનવાની તેની ક્ષમતા દર્શાવે છે.
